Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium procesu karnego. Organami odpowiedzialnymi za prowadzenie postępowania karnego na tym etapie jest prokurator lub policja. 

Organem odpowiedzialnym za podjęcie decyzji który z organów ostatecznie będzie prowadzić postępowania jest prokurator.  

Z reguły o tym któremu z organów ścigania przypadnie rola prowadzącego dane postępowania decyduje fakt, czy mamy do czynienia ze śledztwem, czy też dochodzeniem. 
W największym uproszczeniu można podzielić to w ten sposób, że śledztwo prowadzi prokurator natomiast dochodzenie policja, a więc wszystko zależy od wagi danej sprawy.  

 

 

Postępowanie przygotowawcze ma na celu ustalenie, czy doszło do popełnienia przestępstwa, badane są wszelkie okoliczności sprawy oraz gromadzone są dowody. W przypadku, gdy stwierdzone zostanie, że dany czyn wypełnił znamiona przestępstwa i zostanie on zakwalifikowany jako przestępstwo skierowany zostanie akt oskarżenia do sądu, natomiast w przeciwnym wypadku zostanie wydana decyzja o umorzeniu postępowania.

Nadrzędnymi celami postępowania przygotowawczego jest zbadanie czy został popełniony czyn zabroniony, a jeśli tak, to czy jest to przestępstwo, wykrycie sprawcy czynu oraz ujęcie sprawcy, zgromadzenie wszelkich dowodów oraz ich zabezpieczenie, a także zbadanie wszelkich okoliczności danej sprawy.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że postępowanie przygotowawcze dzieli się na dwa etapy. Pierwszym etapem jest postępowanie w sprawie (in rem). Etap ten trwa do momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów konkretnej osobie. W momencie, gdy dojdzie do wydania takiego postanowienia postępowanie wchodzi w druga fazę czyli postępowania przeciwko osobie (in personam), która uzyskuje status podejrzanego i staje się jednocześnie stroną tego postępowania. Z tą chwilą osoba podejrzana nabywa uprawnienia do korzystania z licznych gwarancji procesowych, np. może ustanowić obrońcę, czy też domagać się wyznaczenia obrońcy z urzędu, wpływać na kształt dowodów zbieranych w tej fazie postępowania poprzez składanie wniosków dowodowych i osobiste uczestnictwo w niektórych czynnościach dowodowych, skarżyć zapadające wobec niej decyzje procesowe, zapoznawać się z aktami sprawy. Na podejrzanego mogą również być nakładane konkretne obowiązki, które determinowane są potrzebą zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.  

Postępowanie przygotowawcze opiera się na zasadzie tajności oznacza to, że nikt poza organami ścigania nie może być informowany o jego przebiegu. 
Ma to na celu wyeliminowanie ryzyka, że ktokolwiek będzie mógł wpływać na przebieg tego postępowania np. poprzez utrudnianie organom ścigania zabezpieczania dowodów. 

Postępowanie przygotowawcze ulega zakończeniu po zebraniu przez organy ścigania całości materiału dowodowego w sprawie. Na podstawie zebranych dowodów prokurator ostatecznie podejmuje decyzję o sporządzeniu i wniesieniu aktu oskarżenia do sądu lub też o odstąpieniu od tej czynności i umorzeniu postępowania. 

Prokurator może również odmówić wszczęcia postępowania. Na te dwa rozstrzygnięcia służy pokrzywdzonemu zażalenie, które kieruje się do sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone postanowienie.