Zgodnie z art. 160 § 1 Kodeksu karnego, przestępstwo narażenia polega na stworzeniu bezpośredniego, realnego zagrożenia utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu innej osoby – nawet jeśli zagrożenie to się nie urzeczywistniło.


Przestępstwo to ma charakter skutkowy – musi wystąpić konkretny stan niebezpieczeństwa, który może być efektem działania (np. prowadzenie auta w sposób zagrażający pieszym) lub zaniechania (np. niedopełnienie obowiązku opieki).

 

Dlaczego samo stworzenie niebezpieczeństwa jest przestępstwem?

 

Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 § 1 kk) polega na tym, że sprawca stwarza bezpośrednie i realne ryzyko dla tych wartości chronionych prawnie, nawet jeśli finalnie nie wystąpiła szkoda. Taka konstrukcja przestępstwa wynika z potrzeby ochrony życia i zdrowia – wartości najwyższej rangi – na poziomie zapobiegawczym, zanim pojawi się realna krzywda. Przestępstwo ma charakter skutkowy, co oznacza, że kluczowe jest powstanie stanu groźby – może ono wynikać zarówno z działania, jak i zaniechania, a ocenia się je ex-ante, czyli z perspektywy momentu, w którym zachowanie miało miejsce. Co więcej, zarówno zamierzone działanie, jak i zgoda sprawcy na ryzyko (zamiar ewentualny) wystarczają do przypisania odpowiedzialności. Dzięki takim uregulowaniom prawo skutecznie penalizuje zachowania stwarzające poważne zagrożenie – zanim takie zagrożenie zaistnieje – chroniąc fundamentalne dobra ludzkie.

 

Zamiar ewentualny a nieumyślność – co musi wiedzieć i przewidywać sprawca?

 

W przestępstwie narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia ustawodawca przewidział możliwość odpowiedzialności zarówno za czyn popełniony umyślnie, jak i nieumyślnie. To oznacza, że sprawca może zostać ukarany nie tylko wtedy, gdy świadomie stwarza zagrożenie, ale także wówczas, gdy lekkomyślnie lub niedbale doprowadza do sytuacji niebezpiecznej.

 

Przy przestępstwie umyślnym możliwe są dwie formy winy: zamiar bezpośredni i zamiar ewentualny. Zamiar ewentualny ma miejsce wtedy, gdy sprawca przewiduje możliwość nastąpienia skutku (np. zagrożenia życia lub zdrowia) i godzi się na to. Nie musi chcieć skutku – wystarczy, że go akceptuje jako możliwy rezultat swojego działania. Przykładem może być osoba, która mimo świadomości ryzyka związanego z niebezpiecznym manewrem na drodze, decyduje się go wykonać.

 

Z kolei w przypadku nieumyślnego narażenia na niebezpieczeństwo sprawca nie przewiduje skutku, choć powinien i mógł to zrobić, albo przewiduje możliwość skutku, ale lekceważy ryzyko. Przykładem może być opiekun dziecka, który na skutek niedbalstwa doprowadza do sytuacji zagrażającej jego zdrowiu, nie zdając sobie z tego sprawy – mimo że jako osoba odpowiedzialna miał obowiązek to ocenić.

 

Przykłady z praktyki: kiedy art. 160 k.k. znajduje zastosowanie?

 

Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo z art. 160 Kodeksu karnego, choć ujęte ogólnie, znajduje bardzo konkretne zastosowanie w różnorodnych sytuacjach życia codziennego oraz w orzecznictwie sądowym. Do typowych przykładów należą:

 

  • Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości z pasażerem na pokładzie – kierowca, decydując się na jazdę mimo spożycia alkoholu, stwarza realne i bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia przewożonej osoby;
     
  • Rażące zaniedbanie obowiązku opieki – np. pozostawienie małego dziecka w zamkniętym samochodzie podczas upału lub nieudzielenie pomocy osobie starszej wymagającej stałej troski;
     
  • Zaniechanie stosowania zabezpieczeń BHP – dopuszczenie pracownika do pracy na wysokości bez środków ochrony indywidualnej może stanowić podstawę odpowiedzialności karnej przełożonego;
     
  • Nieprawidłowy przewóz osób – umieszczanie ludzi w części pojazdu nieprzystosowanej do przewozu, np. w bagażniku, może zostać zakwalifikowane jako narażenie na niebezpieczeństwo.
     

W tego typu sprawach kluczowe jest nie to, czy doszło do szkody, lecz czy zachowanie sprawcy stworzyło bezpośrednie i realne ryzyko dla dóbr chronionych – życia lub zdrowia drugiego człowieka.

 

Jakie są konsekwencje karne narażenia na niebezpieczeństwo?

 

Konsekwencje karne za przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo zależą od formy winy oraz relacji sprawcy do pokrzywdzonego.

 

  • Za czyn umyślny (art. 160 § 1 k.k.) grozi kara do 3 lat pozbawienia wolności.
     
  • Jeśli sprawca działa nieumyślnie (§ 3), sąd może orzec grzywnę, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do 1 roku.
     
  • W przypadku osoby zobowiązanej do opieki (§ 2), np. rodzica, nauczyciela czy opiekuna, górna granica kary wzrasta do 5 lat pozbawienia wolności.
     

W razie skazania sąd może również orzec środki karne, np. zakaz wykonywania zawodu, jeśli zachowanie sprawcy świadczy o rażącym braku odpowiedzialności.

 

Podsumowanie

 

Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia polega na stworzeniu realnego i bezpośredniego zagrożenia dla tych wartości, nawet jeśli szkoda się nie wydarzyła. Przestępstwo to może mieć charakter umyślny lub nieumyślny i dotyczy zarówno działań, jak i zaniechań narażających innych na poważne ryzyko. Konsekwencje karne zależą od okoliczności oraz relacji sprawcy do pokrzywdzonego i mogą obejmować karę pozbawienia wolności. W takich sprawach niezwykle ważna jest pomoc doświadczonego adwokata, który zapewni skuteczną obronę i ochronę praw klienta.

 

ADWOKAT WARSZAWA
tel. 696599733