Instytucje państwowe odpowiedzialne za zarządzanie środkami unijnymi w perspektywie finansowej na lata 2007 – 2013 zawarły z beneficjentami tysiące umów o dofinansowanie w ramach licznych programów operacyjnych (m. in. Infrastruktura i Środowisko, Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki, Rozwój Polski Wschodniej). Znaczna część z tych umów została wypowiedziana zobowiązując beneficjentów do zwrotu wypłaconych środków, często w pełnej wysokości przekazanych środków wraz z odsetkami. Sytuacja jest o tyle poważna, że często poprzez błędne działania instytucji publicznych dochodzi do negatywnych wręcz nieodwracalnych skutków względem beneficjentów włącznie z ryzykiem ich upadłości. W ostatnim czasie można zaobserwować zintensyfikowanie działań instytucji publicznych zmierzających do wypowiadania umów o dofinansowanie oraz zobowiązywaniem beneficjentów do zwrotu otrzymanych dotacji wraz z odsetkami. Niestety do takich sytuacji bardzo często dochodzi na etapie końcowym realizacji projektu lub też w momencie kiedy dany projekt został zakończony i wszedł w fazę utrzymania trwałości.

 

W tym miejscu chciałbym wskazać jakie najczęściej zarzuty stawiane są beneficjentom w przypadku wypowiedzenia umowy o dofinansowanie.

Rozwiązując umowę o dofinansowanie liczne instytucje powołują się m. in. na takie przesłanki jak:

 

1. nieosiągnięcie celów projektu, do których osiągnięcia zobowiązany był beneficjent zgodnie z wnioskiem o dofinansowanie, który stanowi załącznik do umowy o dofinansowanie;

2. wykorzystanie przyznanego dofinansowania niezgodnie z przeznaczeniem, które polega w szczególności na wydatkowaniu otrzymanych środków z dotacji na inne zadanie niż te, które zostały określone w umowie o dofinansowanie;

3. realizacja projektu w sposób sprzeczny z umową o dofinansowanie.

 

Niestety w wielu przypadkach, instytucje dostrzegając (często mylnie) jakiekolwiek nieprawidłowości w projekcie, nie podejmują próby wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, nie podejmują próby kontaktu z beneficjentami, co w konsekwencji sprawia, że nie dają one najmniejszych szans na reakcję obronną ze strony beneficjenta na wczesnym etapie, tj. przed wezwaniem do zwrotu środków UE, wypowiedzeniem umowy o dofinansowanie, czy w najgorszym wypadku przed wydaniem przez organ decyzji administracyjnej (zwrotowej).

Mało tego, z naszego doświadczenia wynika, że osoby odpowiedzialne po stronie organu za przeprowadzenie kontroli np. na miejscu realizacji danego projektu nie posiadają odpowiedniego doświadczenia oraz wystarczającej wiedzy odnośnie kontrolowanego projektu, co w konsekwencji rodzi negatywne skutki dla beneficjenta. Następstwem popełnianych przez urzędników błędów podczas kontroli są sporządzane raporty pokontrolne, które w konsekwencji prowadzą do wezwania beneficjenta do zwrotu środków.

Protokoły pokontrolne przekazywane są beneficjentom w celu ich akceptacji, bądź też złożenia zastrzeżeń w określonym przez organ terminie, jednak na tym etapie częstą praktyką ze strony organów jest podtrzymywanie swoich wniosków zawartych w raportach pokontrolnych i nieuwzględnianie przedstawianych argumentów przez beneficjentów. Następnym krokiem ze strony organu jest wypowiedzenie umowy o dofinansowanie oraz wezwanie beneficjenta do zwrotu otrzymanego dofinansowania w określonym terminie (najczęściej w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania). W przypadku, gdy beneficjent nie dokona zwrotu środków wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych, dochodzi do wszczęcia postępowania administracyjnego (tzw. postępowania zwrotowego) na podstawie art. 207 ustawy o finansach publicznych. Konsekwencje są o tyle poważne, że beneficjent względem którego prowadzone było postępowanie zwrotowe automatycznie zostaje wykluczony z możliwości ubiegania się o kolejne dofinansowanie w ramach programów operacyjnych w okresie 3 lat od dnia rozwiązania umowy o dofinansowanie. Mając na względzie powyższą procedurę oraz praktykę organów niezwykle istotnym jest, aby możliwie jak najwcześniej podjąć odpowiednie kroki w celu uniknięcia konieczności zwrotu dotacji. Wezwanie do zwrotu środków, czy nawet wydanie przez organ decyzji administracyjnej nie zamyka jednak beneficjentom możliwości podjęcia dalszych kroków prawnych w walce o środki otrzymane w ramach dotacji.

 

W takich sytuacjach beneficjentom nasuwa się pytanie – czy i jakie środki prawne przysługują na takie działania ze strony organu? Czy można skutecznie zakwestionować wypowiedzenie umowy, które jest jednostronną czynnością prawną?

 

Z pewnością każda sprawa jest indywidualna, a podejmowane działania wymagają szerokiego zasobu wiedzy zarówno teoretycznej jak i praktycznej, również dotyczącej funkcjonowania poszczególnych organów, zasad przyznawania dofinansowania, czy też kontroli wydatkowania otrzymanych środków. Niemniej, katalog możliwych działań i scenariuszy jest bogaty, a jedynym wyjściem nie jest z całą pewnością ogłoszenie upadłości. Przygotowując taktykę i strategię działania w takiej sprawie beneficjent powinien uzbroić się w cierpliwość oraz korzystać z profesjonalnego wsparcia eksperckiego, w tym pomocy prawnej, gdyż sprawy takie są niezwykle złożone i wymagają obszernej wiedzy merytorycznej, formalnej oraz prawnej.

 

Informujemy jednocześnie, że beneficjenci poszukujący optymalnych rozwiązań w takich sprawach mogą liczyć na wsparcie naszej Kancelarii.